Ndikimi i Tërheqjes pa Planifikim
Në vitin 1961, Presidenti John F. Kennedy shprehu një thënie të famshme për fiaskonë e Gjirit të Derrave: “Fitorja ka 100 baballarë dhe disfata është jetim”. Ky citim vërtetohet sërish me tërheqjen e trupave amerikane nga Afganistani, e cila u shpall nga Presidenti Joe Biden javën e kaluar. Megjithëse ai e prezantoi këtë si një sukses dhe vlerësoi vrarjen e liderit të Al-Kaedës, Ayman al-Zawahiri, realiteti është se tërheqja nga Afganistani do te jete nje humbje për SHBA-në dhe për popullin Afgan.
Lufta e SHBA-së në Afganistan nisi në vitin 2001 si përgjigje ndaj sulmeve terroriste të 11 shtatorit, të cilat u organizuan nga Al-Kaeda nën strehimin e regjimit taliban. Pas dy dekadash të konfliktit dhe përpjekjeve të shumta për të ndihmuar në ndërtimin e një Afganistani funksional, demokratik dhe të sigurt, tërheqja e trupave amerikane nisi në gushtin e vitit 2021. Por kjo tërheqje e paplanifikuar solli një zhvendosje të menjëhershme të pushtetit, ku talebanët morën kontrollin e vendit.
Talebanët janë një grup militant që konsiderohet nga shumica e vendeve si organizatë terroriste. Ata kanë lidhje të ngushta me Al-Kaedën dhe kanë vënë në zbatim një version të ashpër të ligjit islamic sharia, duke kufizuar liritë individuale dhe duke imponuar një interpretim të tyre të ekstremizmit fetar. Kjo ka sjellë një klimë të frikshme për të gjithë qytetarët afganë, veçanërisht për grupet e minoriteteve etnike, gratë dhe njerëzit që kanë punuar me qeverinë e mëparshme apo me forcave ndërkombëtare.
Te drejtat e grave Afgane, si para 3 dekadash.
Pasi talebanët pushtuan Afganistanin, të drejtat e grave u nënshtruan dhe shumë prej tyre u anuluan. Ata u ndaluan të punonin me përjashtim të disa pozicioneve të kufizuara, u urdhëruan të mbulohen plotësisht dhe gratë dhe vajzat u privuan nga mundësia për të arsimuar pas moshës 12 vjeçare. Kjo riktheu Afganistanin në një shtet të errët dhe të pafuqishëm për gratë, duke i privuar ato nga mundësia për zhvillim dhe liri.
Përveç kësaj, talebanët treguan mungesë të respektit për grupet etnike të tjera në Afganistan dhe mohuan demokracinë. Në vend të zgjedhjeve, ata themeluan një teokraci ku një udhëheqës i quajtur “Komandanti i Besimtarëve” pretendonte se ishte udhëheqësi i të gjithë muslimanëve. Talebanët mbyllën shumë media të pavarura dhe nuk treguan asnjë qëndrim pozitiv ndaj demokracisë dhe të drejtave të njeriut.
Pas pushtimit të Afganistanit nga talebanët, shumë afganë u gjendën në rrezik të madh dhe u përballën me vështirësi të mëdha. Një numër i madh i njerëzve të përndjekur politikisht, gazetarë, aktivistë të të drejtave të njeriut dhe personat që ishin në shërbimin e ushtrisë afgane dhe të forcave sigurisë u larguan nga vendi për të shpëtuar jetën e tyre. Shumë prej tyre u detyruan të lënin pas familjet e tyre dhe të shkonin drejt vendeve të tjera për t’u mbrojtur.
Një nga pasojat më të rënda të kthimit të talebanëve në pushtet është humbja e sigurisë dhe stabilitetit në rajon. Kjo situatë ka shkaktuar një krizë humanitare të madhe, me mijëra njerëz që janë detyruar të largohen nga shtëpitë e tyre dhe të kërkojnë strehim dhe mbrojtje në vende të tjera. Organizatat humanitare dhe agjencitë ndërkombëtare janë në vështirësi për të ofruar ndihmën e nevojshme për shkak të kushteve të paqarta dhe të rrezikshme në terren.
Përveç kësaj, talebanët kanë shfaqur një qasje të pazakontë ndaj terrorizmit dhe narkotrafikut. Afganistani ka qenë një vend i rëndësishëm në prodhimin dhe trafikimin e drogës, veçanërisht opiumit. Një qeverisje e dobët dhe mungesa e kontrollit të ligjit e bëjnë vendin edhe më të lehtë për organizatat terroriste dhe trafikantët e drogës për të vepruar lirisht.
Tërheqja nga Afganistani ka ndikuar edhe në besueshmërinë e SHBA-së dhe partnerëve të saj në arenën ndërkombëtare. Disa aleatë kanë shprehur zhgënjim për mënyrën se si u realizua tërheqja dhe për mungesën e mbrojtjes së mjaftueshme për njerëzit e përfshirë në ndihmë të forcave ndërkombëtare. Kjo ka lënë hapësirë për rritjen e influencës së aktorëve të tjerë në rajon dhe ka shkaktuar shqetësime se mund të kthehen në fuqi grupet e tjera terroriste.
Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se situata është komplekse dhe ndryshon nga dita në ditë. Ndërkombëtarët dhe organizatat ndërkombëtare po përpilen për të ofruar ndihmë humanitare dhe mbrojtje për njerëzit e përndjekur dhe të rrezikuar. Për shumë afganë, sfida e ardhshme është të mbrohen nga persekutimi, të sigurojnë ndihmë humanitare dhe të ndërtojnë një të ardhme më të sigurtë. Humbja e trupave amerikane nga Afganistani dhe pushtimi i vendit nga talebanët përkeqësoi situatën dhe solli pasoja të rënda për SHBA-në dhe popullin afgan.
